اطلاعاتی مفید درباره استاندارد پله برقی
پله برقی ها به عنوان یکی از تجهیزات پرکاربرد در اماکن و ساختمان های عمومی به شمار می روند که نقش قابل توجهی در آسان کردن تردد کاربران در میان طبقات مختلف دارند. با وجود آن که این تجهیزات بسیار مفید و کاربردی هستند، اما باید استانداردها و الزامات مربوطه در تولید و راه اندازی این سیستم ها به طور کامل رعایت شوند. زیرا بی توجهی به رعایت کامل این استانداردها و الزامات، عملکرد مطلوب و ایمنی پله برقی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بروز حوادث و سوانح مختلفی برای کاربران می شود. اما با رعایت این استانداردها و همچنین استفاده درست از پله برقی توسط کاربران وقوع حوادث و سوانح این دستگاه ها به میزان زیادی کاهش می یابد. در ادامه به بررسی اطلاعاتی مفید درباره استاندارد پله برقی پرداخته ایم.
انواع استانداردهای پله برقی
به طور کلی مرجع و مهم ترین استاندارد پله برقی و پیاده روهای متحرک در دنیا، استاندارد EN 115 است. در این استاندارد بین المللی تمامی ضوابط و الزامات مربوط به طراحی، تولید، نصب و راه اندازی، سرویس و نگهداری و تعمیر پله برقی ها با تفصیل بیان شده است. در بسیاری از کشورهایی اروپایی از این استاندارد به عنوان مرجع مورد نظر در طراحی و تولید پله برقی ها استفاده می شود.
درکشورمان نیز برای پله برقی ها و پیاده روهای متحرک استانداردی که به عنوان مرجع شناخته می شود، استاندارد ملی 13836 است. این استاندارد با عنوان استاندارد پلکان های برقی و پیاده روهای متحرک شناخته شده که شامل دو بخش می شود. بخش اول در سال 1390 و بخش دوم در سال 1396 به ثبت رسیده اند که در مجموع استاندارد ملی ایران در زمینه پلکان های برقی و پیاده روهای متحرک را تشکیل می دهند. مرجعی که برای تدوین این استاندارد استفاده شده، استاندارد اروپایی EN 115 بوده که به طور کامل از آن استفاده شده است. تا جایی که استاندارد ملی به عنوان ترجمه ای از استاندارد EN 115 به شمار می رود که تمام محتوای آن را نیز دربرمی گیرد.
بخش های استاندارد 13836
استاندارد ملی پله برقی یا همان استاندارد 13836 شامل دو بخش می شود که در هر کدام الزامات و دستورالعمل هایی وجود دارد که انجام آن ها برای تمامی پروژه های پله برقی و پیاده روهای متحرک در کشور، حالت اجباری و الزامی دارد. در ادامه هر یک از این بخش ها را به طور مختصر توضیح داده ایم.
ساخت و نصب
طراحی و تدوین این بخش از استاندارد پله برقی در سال 1390 انجام شده است. در این بخش سعی شده است تا حداقلِ ایمنی لازم در تولید و نصب پلکان های برقی و پیاده روهای متحرک تعیین شود. در استاندارد بخش ساخت و نصب به مواردی از قبیل انواع حوادث، موقعیت ها و مخاطرات مهمی پرداخته شده است که امکان دارد در زمان استفاده از پله برقی ها و پیاده روهای متحرک ایجاد شوند. در بخش انتهایی این استاندارد انواع الزامات ایمنی و اقدامات حفاظتی معرفی و مورد بررسی قرار گرفته اند که باید به هنگام نصب و راه اندازی پله برقی ها انجام شوند. برخی از مخاطرات مهمی که در این استاندارد مورد بررسی قرار گرفته اند شامل موراد زیر می شوند:
خطرات مربوط به برق
خطرات آتش سوزی
خطرات مکانیکی
خطرات مربوط به تشعشع
خطراتی که به دلیل عدم توجه به ارگونومی افراد در طراحی و ساخت پله برقی ها ایجاد می شوند.
خطراتی که در هنگام لغزش، به هم خوردن تعادل و سقوط از روی پله برقی برای افراد ایجاد می نشود.
خطراتی که در اثر شکستگی قطعات به هنگام کار کردن پله برقی ایجاد بروز می یابند.
خطراتی که از خرابی در مدارهای کنترل ناشی می شوند.
الزامات و مقرات بهبود ایمنی در پلکان های برقی و پیاده روهای متحرک موجود
این بخش در سال 1396 در استاندارد ملی به ثبت رسیده و چندین سال است که در سیستم های پله برقی که در کشور ما راه اندازی شده اند به کار می رود. اگر چه پله برقی ها در زمان نصب و راه اندازی خود سیستم هایی ایمنی محسوب می شدند، اما با پیشرفت فناوری نیاز به بازنگری در ایمنی آن ها ایجاد شده است. همچنین با وجود کارکرد فراوان و گذشت زمان قطعات آن ها مستهلک شده و عمر مفید آن ها به پایان می رسد. از این رو، این استاندارد با هدف بهبود و ارتقای ایمنی پله برقی های موجود تدوین شده و به سه محور مهم پرداخته است که شامل این موارد می شوند:
ارزیابی ریسک و خطرات احتمالی مختلف در پله برقی های در حال استفاده
تدوین توصیه های لازم برای انجام اقدامات اصلاحی با هدف بهبود و ارتقای ایمنی در پله برقی های در حال استفاده
چگونگی ارزیابی فنی هر پله برقی یا پیاده رو متحرک
انواع الزامات و نکات مهم در ساخت و نصب پله برقی
در ادامه به بررسی برخی از مهم ترین الزامات و استانداردهایی پرداخته ایم که باید در تولید و نصب پله برقی ها و پیاده روهای متحرک رعایت شوند:
مکان یابی مناسب
یکی از استانداردهای پله برقی مکان یابی مناسب برای نصب این سیستم است. در این رابطه پله برقی باید در موقعیتی نصب و راه اندازی شود که به راحتی قابل تشخیص و استفاده توسط کاربران باشد.
نصب یک وسیله جایگزین در کنار پله برقی
برخی از افراد در استفاده از پله برقی احساس اضطراب و ترس می کنند و ترجیح می دهند از راه های دیگر همانند پله های معمولی، رمپ ها یا آسانسور برای جابجایی در بین طبقات استفاده کنند. بنابراین همیشه باید یک راه جایگزین برای دسترسی به طبقات ساختمان فراهم باشد. همچنین دسترسی به این راه های جایگزین باید به آسانی امکان پذیر بوده و به طور واضح علامت گذاری شده باشند.
تعبیه کلید توقف اضطراری
در سیستم های پله برقی باید کلید توقف اضطراری برای شرایط اضطراری تعبیه شود تا امکان توقف دستگاه در این شرایط وجود داشته باشد. این کلیدها باید در جاهایی نصب شوند که کاملا قابل مشاهده و دسترسی باشند.
تعبیه نشانه های لمسی و شنوایی برای افراد نابینا و کم بینا
در مسیر پله برقی ها باید برای افرادی که نابینا بوده یا بینایی ضعیفی دارند نشانه های لمسی یا شنوایی تعبیه شود تا این افراد بتوانند به راحتی پله برقی را پیدا کنند.
راحتی استفاده
پله برقی باید به نحوی طراحی و ساخته شود که کاربران بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند. راحتی استفاده از پله برقی به مسائلی از قبیل دسترسی آسان، سرعت مناسب پلکان، ابعاد پله ها یا استپ ها، ایمنی و غیره مربوط می شود.
ایمنی
ایمنی کاربران به هنگام استفاده از پله برقی اهمیت زیادی دارد. استانداردهای ایمنی در پله برقی ها شامل استفاده از روکش های ضد لغزش روی پله ها، نصب دستگیره ها یا هندریل های مناسب، نصب دیواره ها با ارتفاع مناسب، نصب دکمه های توقف اضطراری به منظور توقف در شرایط اضطراری، و غیره می شود.
پوشش قسمت های مکانیکی و متحرک
به هنگام نصب و راه اندازی پله برقی ها باید تمامی بخش های مکانیکی و متحرک این دستگاه ها پوشش داده شوند. پوشش این بخش ها باید بدون روزنه بوده و فقط فضای اندکی برای جریان یافتن هوا تعبیه شود.
سرویس و نگهداری منظم
از دیگر استانداردهای پله برقی، بازدید و سرویس منظم قطعات است تا عملکرد صحیح و ایمنی لازم آن ها حفظ شود.
شیب مناسب
معمولا شیب پله برقی ها با زاویه 30 درجه طراحی می شود. همچنین اگر ارتفاع پله برقی بیش از 6 متر نباشد و سرعت آن نیز حداکثر به 0.5 متر بر ثانیه برسد، امکان افزایش شیب پله برقی تا 35 درجه وجود دارد. با این حال پله برقی ها معمولا با شیب های 27، 30 و 35 درجه طراحی می شوند.
سرعت و ظرفیت پله ها
سرعت استاندارد پله برقی می تواند بین 0.5 تا 0.65 متر بر ثانیه باشد که به میزان قابل توجهی از سرعت یک سیستم آسانسور بالاتر است. از نظر ظرفیت نیز به طور کلی پله ها در سه عرض 600، 800 و 1000 میلی متر طراحی می شوند. ظرفیت تئوری پله برقی بر حسب عرض پله ها به این صورت است:
عرض 600 میلی متر برابر با 2500 نفر در ساعت. (روی هر پله تنها یک نفر می تواند بایستد)
عرض 800 میلی متر برابر 6750 نفر در ساعت. (یک نفر رو پله می ایستد و یک نفر از پشت سر می تواند از کنار وی عبور کند. یا این که دو نفر در کنار یکدیگر به شکل چسبیده روی پله بایستند)
عرض 1000 میلی متر برابر با 9000 نفر در ساعت. (امکان قرار گرفتن دو نفر با فاصله در کنار یکدیگر وجود دارد.
البته باید به این نکته اشاره کنیم که در مراکز و مکان های شلوغ همانند ایستگاه های قطار، فرودگاه ها، مجتمع های تجاری و غیره از پله برقی هایی با حداکثر عرض یعنی 1400 میلی متر می توان استفاده کرد. زیرا در پله هایی با این عرض افراد می توانند از کنار یکدیگر روی پله ها عبور کنند و حتی استفاده از چرخ دستی و غیره نیز امکان پذیر می شود. معمولا پله برقی ها با عرض 1000 متر طراحی می شوند که این میزان عرض، امکان جابجایی راحت مسافران به همراه چمدان آن ها را فراهم می کند.
ابعاد استپ ها
کف استپ ها باید حداکثر 38 و ارتفاع آن ها حداکثر 24 سانتی متر باشد. همچنین هر کدام از صفحات یا همان استپ ها باید قادر به تحمل فشار عمودی برابر با 6000 نیوتن متر مربع باشند.
امکان دسترسی آسان برای سرویس و تعمیرات
پله برقی ها باید به نحوی نصب و راه اندازی شوند که در مواقع سرویس و انجام تعمیرات بتوان به راحتی به بخش های داخلی آن ها دسترسی پیدا کرد.
وجود شیار روی پله ها
کف استپ ها باید شیارهایی همسوی حرکت پله برقی داشته باشد. عمق این شیارها باید حداقل 10 میلی متر باشد. وجود این شیارها به منظور حفظ تعادل و جلوگیری از لغزش پاهای کاربران است.
تعداد پله های افقی
در سکوهای فرود بالا و پایین پله برقی تعداد پله های افقی باید دو یا سه پله باشد. نکته مهم آن است که تعداد پله های افقی بیشتر باعث سوار و پیاده شدن آسان تر افراد به پله برقی می شود. در پله برقی هایی با زاویه 30 درجه، تعداد 3 پله افقی نصب و استفاده می شود. به طور کلی توصیه می شود در اماکن عمومی بزرگ همانند ایستگاه های مترو و قطار تعداد پله های افقی بیشتر باشد تا افراد زیادی که از پله برقی استفاده می کنند به راحتی سوار و پیاده شوند.
روشنایی پله ها
محیط اطراف پله برقی یا پیاده روی متحرک به خصوص در نزدیکی شانه ها باید روشنایی کافی داشته باشد.
جمع بندی
در این مقاله موضوع استاندارد پله برقی را مورد بررسی قرار داده و اطلاعاتی مفید درباره آن را بیان کردیم. همان طور که در بالا اشاره کردیم در کشورمان استانداردهای پله برقی و پیاده روهای متحرک در قالب دو بخش تدوین شده است. رعایت این استانداردها از مراحل طراحی و تولید تا تعمیر پله برقی ها الزامی است و باعث حفظ عملکرد مطلوب و ایمنی این دستگاه ها می شود. در این خصوص شرکت توحید آسانبر با نام تجاری VIVAN ELEVATOR از جمله شرکت های فعال در صنعت آسانسور و پله برقی است که در فعالیت های تولیدی خود انواع سیستم های پله برقی را با رعایت استانداردهای مربوطه طراحی و تولید می کند. همچنین این شرکت در مراحل نصب و راه اندازی، سرویس و نگهداری و نیز تعمیر پله برقی ها تلاش می کند تا استانداردها و ضوابط مربوطه در این مراحل نیز رعایت شوند تا عملکرد و ایمنی این سیستم ها حفظ شود.